Denis Diderot i Paul d'Holbach

Paul d'Holbach (1723-1789) filozof i przyrodoznawca, jeden z czołowych przedstawicieli francuskiego oświecenia, twórca radykalnie materialistycznych pogladów. Współtwórca Wiekiej encyklopedii

Denis Diderot (urodzony 5 października 1713 w Langres we Francji, zmarł 31 lipca 1784 w Paryżu) – wybitny francuski pisarz, krytyk literatury i sztuki, filozof i encyklopedysta okresu Oświecenia.

Najbardziej znanym dziełem Diderota jest Kubuś Fatalista i jego pan (Jacques le Fataliste et son maître, 1796), a najbardziej znaną powieścią Zakonnica (La Religieuse, 1796).

Jest on także twórcą, nowatorskiej teorii dramatu mieszczańskiego, umieszczającej utwory dramatyczne między komedią i tragedią, co miało być bliższe rzeczywistości. Teorię opisał w dziełach: Rozmowy o Synu naturalnym (Entretiens sur "Le fils naturel", 1757) i O poezji dramatycznej (De la poésie dramatique, 1759).





D. Diderot miał materialistyczne podejście do świata. Wiele miejsca poświęcał psychice ludzkiej jej bogactwu i złożoności. Poglądy Diderota, myśliciela i filozofa ewoluowały od teizmu, poprzez deizm do otwartego, materialistycznego ateizmu, połączonego z sensualizmem i determinizmem witalistycznym. Swoje poglądy religijne wyłożył w „Liście o ślepcach”.

Postulował pierwszeństwo nauk eksperymentalnych przed spekulatywnymi, akcentował też względność ludzkiego poznania i sprzeczność różnych dziedzin wiedzy. Wolność i konieczność upatrywał w nich uzupełniające się i komplementarne aspekty aktywności człowieka.

Paul d’Holbach rozumiał człowieka jako istotę zdeterminowaną prawami natury, odrzucał jakikolwiek wpływ religii i duszy. Karanie dla niego było złem i preferował wychowanie moralne. System bezwzględnych kar uważał za bezskuteczny. Jednostka jest zdeterminowana wpływem świata przyrody, popędów, otoczenia i społeczeństwa.

Sentymentaliści brytyjscy i ich teoria „zmysłu moralnego”

Głównym prowodyrem tego nurtu był Lord Shaftesbury’ego, który za podstawę przyjął doświadczenie wewnętrzne, zmysł odczuwania harmonii własnej postawy i uczuć z postawami i uczuciami innych ludzi. Miał podejście estetyczne do problemów wartości i moralności. Wrażliwość moralna jest skierowana jest ku dobru społecznemu i dlatego jest natury altruistycznej. Zmysł moralny jest jako intuicja i ma charakter aktywny, odtwórczy i twórczy.

Za to F. Hutcheson twierdził, że żadne zasady moralne nie są wrodzone ale wrodzony jest „zmysł moralny”. W pojęciu etyki oznaczało to ze „zmysł moralny” to zdolność aprobaty uczuć, czynów i charakterów ludzkich, które nazywamy cnotliwymi. Ten zmysł dał nam Bóg, abyśmy mogli kierować naszymi czynami przyczyniając się do dobra osobistego. Cnota jest proporcjonalna do ilości osób, których udziałem będzie szczęście.

Joseph Butler uważał, że właściwością natury ludzkiej jest sumienie.

Adam Smith twierdził że zdolność współodczuwania cudzych stanów jest sympatią a ta jest najbardziej elementarnym i aktywnym uczuciem. Tylko bezstronny obserwator jest w stanie ja odczuwać. Sprawiedliwość jest cnota elementarną, polega na respektowaniu panującego porządku. Sprawiedliwość jest powołaniem każdego człowieka i dobrem absolutnym.